De tweede relatiewereld is die van de familie. En dit is één van de drie werelden van de mensen. De andere 2 zijn je sociale netwerk en de derde is de partnerrelatie. De 2 niet menselijke werelden zijn de natuur en de hogere waarden of de spirituele wereld.
Nu dus over familie. Wij mensen zijn sociale dieren. En we zijn slim door een enorme hoeveelheid hersenen in een groot hoofd. En omdat ons hoofd zo enorm is, worden we eigenlijk veel te vroeg geboren. Onze grote hoofden komen met een kostprijs van intensieve zorg. Deze intensieve zorg lag van nature hoofzakelijk bij de moeders, de vrouwen van een groep. Tegenwoordig zijn de taken meer verdeeld. Waar een kalfje ongeveer meteen opstaat, een jong van een chimp zich in ieder geval nog kan vastgrijpen aan de moeder daar ligt de mensenbaby helemaal naakt en koud en kan niet veel meer dan zijn content of ongenoegen uiten. Ouders moeten een kind actief oppakken, voeden en stimuleren. Naarmate een kind ouder wordt gaat er steeds meer ‘vanzelf’ maar de zorg gaat toch wel een kleine 20 jaar door. Als je dit vanuit een investeringsoogpunt bekijkt dan is het natuurlijk ongelooflijk. Een enorme en onvoorwaardelijke opoffering van het zelf om de volgende generatie zoveel mogelijk te kunnen bieden.
Loyaliteit en over Vroeger en Nu
De wereld van de familie is dus van enorm belang en wordt over het algemeen gekenmerkt door een grote loyaliteit. Daarom vind ik dit een aparte relatiecategorie waard. Iedere familie heeft zijn eigen gebruiken, rituelen, tradities. De dingen die je samen gemeenschappelijk hebt. Altijd samen eten met de familie op zondag, of bepaalde feestdagen samen vieren.
Nu wonen en leven we vooral als gezin waar mensen vroeger ook nog meer als familie bij elkaar woonden. Voor de tijd van alle reismogelijkheden was het heel gebruikelijk dat een familie over het algemeen binnen een kleine afstand van elkaar woonden. Misschien een paar dorpen ertussen maar wel te bereizen. Dat is nog maar iets van 100 – 150 jaar geleden. Of oma woonde in bij één van de kinderen. Die hechtere constructies hebben we niet meer waardoor familie door het hele land woont, soms over verschillende landen verspreid en zelfs over de wereld.
Het bijzondere is dat zelfs als je elkaar lang niet ziet die band er hoe dan ook blijft. Het bijzondere van familie is dat je een bloedband deelt. Alle neven en nichten hebben aan 1 kant dezelfde grootouders. Een stuk van jou zit dus ook in de ander. Zelfs als je elkaar een tijd niet hebt gezien is het vrij makkelijk om contact voort te zetten.
Als familie sta je in een lijn of waaier van mensen. Hoe verder je terug gaat hoe meer mensen er zijn die in jouw geschiedenis een rol (of rolletje) hebben gespeeld.
Over Voorouders
Het eren van de voorouders is altijd belangrijk geweest. Het werd en wordt nog steeds in bijna alle religieuze stromingen gedaan, over alle tijden, allerlei culturen en alle continenten. Ook het Christendom (bij de katholieken in ieder geval) heeft er een variant op. Dat is allerzielen 2 nov, de dag waarop mensen die zijn overleden worden herinnerd.
Dat de hele mensheid zoveel nadruk legt op het eren van de voorouders en de familie is al een teken op zich. Wij hechten er waarde aan om te weten waar we vandaan komen, in welke lijn we staan en wat onze voorouders hebben meegemaakt.
Wanneer we kijken naar persoonlijke vraagstukken en issues waar we in het leven tegenaan lopen dan is een blik in het verleden vaak verhelderend. We leren de dingen in de situaties waarin we opgroeien en van onze ouders, familie en omgeving. Dit kunnen de mooie en positieve kanten zijn en soms zijn het ook lastigere dingen. Of heb je een bepaalde gewoonte aangeleerd die vroeger wel nuttig was maar nu minder. Misschien was het vroeger beter om je mond te houden en lukt het nu niet om voor jezelf op te komen. Misschien moest je heel veel zorgen voor iemand en lukt het nu niet om zorgen uit handen te geven en ben je overspannen. Het lijkt alsof er onbewust toch veel linkjes liggen naar het verleden.
Systemisch Werk
Binnen coaching en therapie is systemisch werk één van de methoden die daar een licht op werpt. Mensen zijn er vaak ofwel een groot voorstander van ofwel een groot tegenstander. Binnen systemisch werk probeer je de onbewuste dynamieken in beeld te brengen en zichtbaar te maken hoe bepaalde onderlinge banden zijn. Deze methode werkt op basis van intuïtie en gevoel. Er is dan ook niet echt wetenschappelijk bewijs dat deze methode écht is of daadwerkelijk werkt. Toch ervaren veel mensen die dit doen waaronder ikzelf een verhelderende werking. Of dit nu is doordat emoties doorleeft worden, doordat je bepaalde dingen uitspreekt of doordat je zelf iets onbewust zichtbaar maakt of gewoon placebo doet er voor mijn ook minder toe. In de reguliere geneeskunde is een deel van de werking van medicatie ook nog steeds placebo.
Binnen systemisch werk dat ook wel familieopstellingen wordt genoemd gelden er drie basisprincipes. Dat zijn plek, orde en balans. En zelfs zonder de rest van de theorie is dit alleen al boeiend om te belichten in een familie.
Plek gaat over het recht om erbij te horen. Iedereen heeft een plekje in het geheel. Iedereen hoort erbij. En iedere plek komt met vreugde en of verdriet. De mooie dingen en de minder mooie dingen. Ieder mens staat ergens in de boom op een eigen plekje een eigen tak. En wanneer familieleden weg gaan of uitgestoten worden dan houden ze die plek. De tweede regel is die van orde of ordening. De volgorde. Ouders staan boven de kinderen, de grootouders daar weer boven. De kinderen staan op volgorde van leeftijd, de oudste eerst, dan de tweede etc. Het laatste principe is die van balans. Dit is de verhouding tussen geven en ontvangen. Deze balans is niet overal gelijk. Zo geven ouders meer aan kinderen dan die ooit terug zullen geven. Wanneer een kind zelf ouder wordt zal die weer meer geven aan de eigen kinderen. Wanneer er dingen zijn gebeurd dan kan iemand door te werken met dit principe zelf werken aan het innemen van de ‘juiste’ plek, de volgorde rechtzetten of de balans herstellen.
De grote kwaliteiten van familierelaties zijn de enorme loyaliteit die er vaak naar elkaar is. De bloedband die je altijd mee zult dragen waardoor het ook altijd makkelijker is om contact te herstellen waar het verloren ging.
De keerzijde is; je kunt er ook niet vanaf. Wanneer er ellende zit in de familie of iemand verschrikkelijke dingen heeft meegemaakt dan blijven het wel je ouders, je kinderen of je broers of zussen.
Andere uitdagingen zijn het verder uit elkaar raken door afstand maar ook door andere opvattingen over het leven, de wereld, of politiek. Hoe kun je elkaar blijven verstaan wanneer je de wereld door een andere bril ziet en je toch familie blijft.
Door te kijken vanuit de systeemtheorie, of gewoonweg respect, mildheid of liefde is het mogelijk om jouw familie in kaart te brengen en je eigen plek te onderzoeken in te nemen en daarmee ook actief in het leven te staan.
Want ook jij hoort erbij!